सोमबार, पुस २९, २०८१।
काठमाण्डौं ।

नेपालमा चन्द्रमास अनुसार माघ महिना विशेष रूपमा विभिन्न शक्तिपीठहरूमा पूजा अर्चना गरिन्छ । पौष शुक्ल पूर्णिमा (आज) देखि माघ शुक्ल पूर्णिमासम्म एक महिनाको अवधिमा नेपालका विभिन्न शक्तिपीठहरूमा पूजा गरिन्छ। सत्य युगमा सतीदेवीको शरीर जुन जुन ठाउँमा पतन भयो सोही स्थानमा देवी वास गर्छिन् भन्ने विश्वासको आधारमा यो परम्परा सुरु गरिएको थियो।

आजदेखि वैदिक सनातन धर्मका अनुयायीहरूले माघ स्नान, स्वस्थानी व्रत र कथाहरू वाचन गरेर विधिवत पूजा सुरु गरिरहेका छन्। धेरैजसो महिलाहरूले यो व्रत पालन गर्छन्। यो परम्परा दक्षिण एसियाका अन्य देशहरूमा पाइँदैन।

पौष शुक्ल पूर्णिमादेखि माघ शुक्ल पूर्णिमासम्म एक महिना स्वस्थ व्रत र माघ स्नान गरिन्छ। पौष शुक्ल चतुर्दशीको दिन हात र खुट्टाको नङ काटेर, स्नान गरेर र सफा लुगा लगाएर सुरु हुन्छ। बिहान माघ स्नान गरिन्छ र मध्यान्हमा महादेवको पूजा गरिन्छ। साँझमा स्कन्द पुराणको केदार खण्ड अन्तर्गत माघ महात्म्य र कुमार अगस्त्य बीचको संवाद, स्वस्थानी व्रतको कथा सुन्ने परम्परा छ।

माघ शुक्ल पूर्णिमाको दिन एक महिनासम्म यसरी व्रत बस्दा १०८ जनै, १०८ सुपारी, १०८ सुपारीको पात, १०८ फूल, १०८ रोटी, १०८ अक्षता विभिन्न प्रकारका फलफूल, धूप, बत्ती, प्रसाद, श्रीखंड, रक्तचन्दन, सिन्दूर, कपडा, आदी भगवतीलाई चढाइन्छ जसले व्रतको मनोकांक्षा पूरा गर्छ भन्ने बिश्वास छ। आफू बसेको ठाउँका देवीदेवताहरूको पूजा गर्नु स्वस्थ पूजा हो।

उत्तरायण पछिको समय ध्यान योग साधनाको लागि उपयुक्त हुने भएकाले, आफ्नो आत्मासँग सम्पर्क गर्ने अभ्यासलाई स्वस्थानी भनिन्छ भन्ने पनि विश्वास गरिन्छ। धर्मशास्त्री तथा नेपाल पञ्चाङ्ग विचार विकास समितिकी सदस्य प्रादा देवमणि भट्टराईले सुनौलो रंग, तीन आँखा, खुसी मुद्रा, कमल र सिंहासनमा बसेकी र चार हात भएकी देवी स्कन्द पुराणमा उल्लेख गरिएको स्वस्थ देवी भएको जानकारी दिइन्। यदि देवीले राम्ररी व्रत लिइन् भने विछोडिएका जोडीको पुनर्मिलन हुने विश्वास गरिन्छ।

यदि तपाईंलाई कुनै रोग लागेको छ भने निको हुन्छ र यदि तपाईंले कसैलाई पति वा पत्नीको रूपमा चाहनुहुन्छ भने त्यो पाउनुहुन्छ भन्ने लोकप्रिय कथा पनि छ। सत्ययुगमा हिमालय पर्वतकी छोरी पार्वतीले महादेवलाई पति दिन विष्णुको निर्देशनमा व्रत लिएको कथा स्वस्थानीमा वर्णन गरिएको छ।

यस अवसरमा उपत्यकाको उत्तर(पूर्वी भागमा १८ किलोमिटरको दूरीमा रहेको साँखुस्थित शालिनदीमा आजदेखि एक महिनासम्म स्नानसहित माधवनारायणको मेला सुरु भएको छ।

जनवरी महिनामा यहाँ स्नान गरेर माधवनारायणको दर्शन गर्न आएमा पाप पखालिन्छ र पुण्य कमाउँछ भन्ने धार्मिक विश्वास छ। यहाँ हरेक वर्ष लाखौं भक्तजन आउँछन्,ु साँखुको ऐतिहासिक, धार्मिक, पुरातात्विक, सांस्कृतिक र पर्यटकीय विषयमा अनुसन्धान गरिरहेका इतिहासकार प्रकाश श्रेष्ठले भने।

शालिनदीमा आयोजना हुने मेलाको सबै तयारी पूरा भएको मेला व्यवस्थापन समितिले जनाएको छ। रासस